Η Ημέρα της Ανθρώπινης Αδελφοσύνης και η θρησκευτική μισαλλοδοξία στην αυγή της νέας χιλιετίας.

 Η Ημέρα της Ανθρώπινης Αδελφοσύνης και η θρησκευτική μισαλλοδοξία στην αυγή της νέας χιλιετίας. 

 

Γράφουν: Εύα Αγγελάκη, Λυδία Βογιάκη, Βενετία Δασκαλάκη, Σμαράγδα Κουσκούνη, Αγγελική-Δανάη Λίτσα.

Η 4η Φεβρουαρίου έχει ανακηρυχθεί από τον Ο.Η.Ε. ως Διεθνής Ημέρα Ανθρώπινης Αδελφοσύνης. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ημέρα μνήμης για όλα τα θύματα της μισαλλοδοξίας. Παράλληλα, ωστόσο, εγκαινιάζει και μια σειρά από κοινές δράσεις εκ μέρους μεγάλων θρησκευτικών ηγετών του πλανήτη. Σκοπός τους να προωθήσουν την αμοιβαία κατανόηση, την καλλιέργεια κουλτούρας θρησκευτικής ανοχής και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την αναγνώριση κοινών τόπων και αξιών στα κυρίαρχα δόγματα του πλανήτη, που μπορούν να οδηγήσουν σε μια πιο ειρηνική συνύπαρξη τις διαφορετικές θρησκευτικές ομάδες, οι οποίες ήδη συμβιώνουν στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες του παρόντος. 

Η επέτειος αυτή αποτελεί μια ξεχωριστή ημέρα που αξίζει να θυμόμαστε. Είναι η ημέρα κατά την οποία οι αρχές της θρησκευτικής αλληλεγγύης καταγράφηκαν για πρώτη φορά επίσημα στο  «Έγγραφο για την ανθρώπινη αδελφοσύνη, για την παγκόσμια ειρήνη και συμβίωση». Συγκεκριμένα, ύστερα από μια ανοιχτή συζήτηση ανάμεσα στον πάπα Φραγκίσκο και στον  Μεγάλο Ιμάμη του τεμένους Αλ-Αζχάρ της Αιγύπτου, Ahmad al-Tayyib, στις 4 Φεβρουαρίου του 2019, που έλαβε χώρα στο Abu Dhabi,  οι δύο ηγέτες ομόφωνα κατέληξαν στην επίσημη καταγραφή των κοινών απόψεών τους. Το έγγραφο που υπογράφτηκε κι από τις δύο πλευρές, χαιρετίζει την ανάγκη για  ομαλή συμβίωση των θρησκευτικών ομάδων σε όλο τον κόσμο, χωρίς να προσχωρεί στην πολιτική ατζέντα κανενός δόγματος. Αυτή η συμφωνία ενώνει τους ανθρώπους με διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις ενώ αναιρεί εντελώς τις παραδεδομένες απόψεις που συνεχίζουν να σπέρνουν μίσος ανάμεσα στους πιστούς διαφορετικών θρησκειών. Η διακήρυξη στοχεύει, σύμφωνα με τις δηλώσεις τους, στην οικοδόμηση σχέσεων αδελφοσύνης και αλληλεγγύης, που θεωρούνται οι πυλώνες της αρμονικής συνύπαρξης.

Η Διεθνής Ημέρα Ανθρώπινης Αδελφοσύνης γιορτάζει τις αξίες της συμπόνιας,  της θρησκευτικής κατανόησης, του αμοιβαίου σεβασμού. Με βάση το παραπάνω έγγραφο, οι σύγχρονες θρησκείες μοιράζονται κοινές αξίες, χωρίς τον σεβασμό των οποίων παραμονεύει η ατομική ή συλλογική καταστροφή. Ως θεμέλιο κάθε δόγματος αναγνωρίζεται η ελευθερία του κάθε ανθρώπου, η δικαιοσύνη βασισμένη στο έλεος και ο διάλογος, με στόχευση την οικουμενική ειρήνη και τη δογματική ανεκτικότητα. Επιπλέον, αναγνωρίζονται ως άμεσες πολιτικές αναγκαιότητες, η πλήρης ιθαγένεια προσφύγων και μεταναστών που το επιθυμούν- χωρίς θρησκευτική ή άλλη προκατάληψη- η προστασία όλων των χώρων λατρείας, η αναγκαιότητα για την καταπολέμηση της θρησκευτικής τρομοκρατίας. Υποστηρίζονται τα δικαιώματα των γυναικών και τονίζεται η ανάγκη για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των παιδιών. Φυσικά δεν μπορούμε να παραλείψουμε την αναφορά στην προστασία των δικαιωμάτων των ηλικιωμένων, των αδυνάμων, των αναπήρων και, γενικώς, των καταπιεσμένων ανθρώπων των κοινωνιών της Γης. Αυτές οι αξίες θεωρούνται από το έγγραφο ως οι μόνες που ο σεβασμός τους  εγγυάται την ειρήνη αλλά και που μπορούν να λειτουργήσουν ως  συγκολλητική ουσία  που θα κρατά τις κοινωνίες σε ηρεμία.

Φαινομενικά, όλες οι θρησκείες προβάλλουν στην επίσημη εκδοχή τους τα ιδανικά της ειρήνης και της αγάπης. Στην πράξη, οι θρησκευτικοί πόλεμοι και οι διωγμοί ιστορικά είναι η αιτία που σφαγιάστηκαν, βασανίστηκαν και εκτοπίστηκαν εκατομμύρια άνθρωποι. Υπολογίζεται ότι το 12% των γνωστών ιστορικών συγκρούσεων είχαν κυρίως θρησκευτικά κίνητρα και πάνω από 100 εκατομμύρια άνθρωποι, κατά προσέγγιση, έχουν  χαθεί στο όνομα των κάθε λογής θρησκευτικών διαφορών. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις Σταυροφορίες, το  Ολοκαύτωμα, τους γαλλικούς θρησκευτικούς πολέμους ακόμα και τις σύγχρονες θηριωδίες στον πόλεμο στη γειτονική πρώην Γιουγκοσλαβία.

 

Ποια είναι τελικά η σχέση του Θεού με τον πόλεμο;  Κηρύγματα αδελφοσύνης προβάλλονται από όλες ανεξαιρέτως τις θρησκείες. Κι ωστόσο, η θρησκεία συχνά αποτελεί προκάλυμμα για την κάλυψη κυρίως κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών λόγων σύγκρουσης. Είναι, επίσης, το πιο συχνό όχημα για την εξυπηρέτηση των εθνικών εχθροτήτων καθώς και του διαχωρισμού του Δυτικού Κόσμου από τον αναπτυσσόμενο. Δεν είναι τυχαίο ότι, διαχρονικά, οι θρησκευτικοί πόλεμοι διακρίνονται ως οι πιο διαδεδομένοι και αποδεκτοί σε σχέση με άλλους τύπους πολέμων. Ο «ιερός πόλεμος» στο Ισλάμ π.χ. συνεχίζει να θεωρείται από διάφορες ομάδες ως ο εύκολος δρόμος για να κινητοποιήσει πολιτικά τις μάζες σε χώρες με οξύτατα οικονομικά προβλήματα. Προβάλλεται ως θρησκευτικό καθήκον, παρά το γεγονός ότι η σύγχρονη μουσουλμανική θεολογία έχει προ καιρού απορρίψει αυτές τις φιλοπόλεμες αναγνώσεις των ιερών της κειμένων. Ωστόσο, ο θρησκευτικός φανατισμός παραμένει  εμφανέστατος στην εποχή μας, στη ρητορική της μισαλλοδοξίας έναντι όσων ενστερνίζονται διαφορετικές απόψεις, όχι μόνο θρησκευτικού αλλά και κοινωνικού περιεχομένου.

 

Η 4η Φεβρουαρίου είναι, λοιπόν, μια ημέρα σημαντική για πολλούς λόγους. Στον σύγχρονο κόσμο, στον οποίο η ψευδαίσθηση της προόδου και της ειρήνης έχει διαρραγεί από τις πολεμικές αναμετρήσεις, ακόμα και σε ευρωπαϊκό έδαφος πλέον, η θρησκεία καλείται να διαδραματίσει έναν ρόλο ενωτικό. Καλείται να υπερβεί τις διαφοροποιήσεις και να επικεντρωθεί σε όσα ενώνουν τους ανθρώπους. Η Ημέρα της Ανθρώπινης Αδελφοσύνης είναι ένα σημαντικό βήμα. Οι κοινές αρχές της διακήρυξης των θρησκευτικών ηγετών έχουν μια ουσιώδη αφετηρία: Η ζωή του ανθρώπου είναι το σημαντικότερο ιδανικό. Πρέπει να αφήσουμε τις διαφορές μας στην άκρη. Η ειρήνη είναι το σημαντικότερο κοινωνικό αγαθό. Αξίζει να το θυμηθούμε - και να είμαστε έτοιμοι-ες να αγωνιστούμε για την επικράτησή της παντού.